принимать в качестве оплаты

интеллектуальный учет электроэнергии
-
[Интент]

Учет электроэнергии

Понятия «интеллектуальные измерения» (Smart Metering), «интеллектуальный учет», «интеллектуальный счетчик», «интеллектуальная сеть» (Smart Grid), как все нетехнические, нефизические понятия, не имеют строгой дефиниции и допускают произвольные толкования. Столь же нечетко определены и задачи Smart Metering в современных электрических сетях.
Нужно ли использовать эти термины в такой довольно консервативной области, как электроэнергетика? Что отличает новые системы учета электроэнергии и какие функции они должны выполнять? Об этом рассуждает Лев Константинович Осика.

SMART METERING – «ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫЙ УЧЕТ» ЭЛЕКТРОЭНЕРГИИ

Определения и задачи
По многочисленным публикациям в СМИ, выступлениям на конференциях и совещаниях, сложившемуся обычаю делового оборота можно сделать следующие заключения:
• «интеллектуальные измерения» производятся у потребителей – физических лиц, проживающих в многоквартирных домах или частных домовладениях;
• основная цель «интеллектуальных измерений» и реализующих их «интеллектуальных приборов учета» в России – повышение платежной дисциплины, борьба с неплатежами, воровством электроэнергии;
• эти цели достигаются путем так называемого «управления электропотреблением», под которым подразумеваются ограничения и отключения неплательщиков;
• средства «управления электропотреблением» – коммутационные аппараты, получающие команды на включение/отключение, как правило, размещаются в одном корпусе со счетчиком и представляют собой его неотъемлемую часть.
Главным преимуществом «интеллектуального счетчика» в глазах сбытовых компаний является простота осуществления отключения (ограничения) потребителя за неплатежи (или невнесенную предоплату за потребляемую электроэнергию) без применения физического воздействия на существующие вводные выключатели в квартиры (коттеджи).
В качестве дополнительных возможностей, стимулирующих установку «интеллектуальных приборов учета», называются:
• различного рода интеграция с измерительными приборами других энергоресурсов, с биллинговыми и информационными системами сбытовых и сетевых компаний, муниципальных администраций и т.п.;
• расширенные возможности отображения на дисплее счетчика всей возможной (при первичных измерениях токов и напряжений) информации: от суточного графика активной мощности, напряжения, частоты до показателей надежности (времени перерывов в питании) и денежных показателей – стоимости потребления, оставшейся «кредитной линии» и пр.;
• двухсторонняя информационная (и управляющая) связь сбытовой компании и потребителя, т.е. передача потребителю различных сообщений, дистанционная смена тарифа, отключение или ограничение потребления и т.п.

ЧТО ТАКОЕ «ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫЕ ИЗМЕРЕНИЯ»?

Приведем определение, данное в тематическом докладе комитета ЭРРА «Нормативные аспекты СМАРТ ИЗМЕРЕНИЙ», подготовленном известной международной компанией КЕМА:
«…Для ясности необходимо дать правильное определение смарт измерениям и описать организацию инфраструктуры смарт измерений. Необходимо отметить, что между смарт счетчиком и смарт измерением существует большая разница. Смарт счетчик – это отдельный прибор, который установлен в доме потребителя и в основном измеряет потребление энергии потребителем. Смарт измерения – это фактическое применение смарт счетчиков в большем масштабе, то есть применение общего принципа вместо отдельного прибора. Однако, если рассматривать пилотные проекты смарт измерений или национальные программы смарт измерений, то иногда можно найти разницу в определении смарт измерений. Кроме того, также часто появляются такие термины, как автоматическое считывание счетчика (AMR) и передовая инфраструктура измерений (AMI), особенно в США, в то время как в ЕС часто используется достаточно туманный термин «интеллектуальные системы измерений …».
Представляют интерес и высказывания В.В. Новикова, начальника лаборатории ФГУП ВНИИМС [1]: «…Это автоматизированные системы, которые обеспечивают и по-требителям, и сбытовым компаниям контроль и управление потреблением энергоресурсов согласно установленным критериям оптимизации энергосбережения. Такие измерения называют «интеллектуальными измерениями», или Smart Metering, как принято за рубежом …
…Основные признаки Smart Metering у счетчиков электрической энергии. Их шесть:
1. Новшества касаются в меньшей степени принципа измерений электрической энергии, а в большей – функциональных возможностей приборов.
2. Дополнительными функциями выступают, как правило, измерение мощности за короткие периоды, коэффициента мощности, измерение времени, даты и длительности провалов и отсутствия питающего напряжения.
3. Счетчики имеют самодиагностику и защиту от распространенных методов хищения электроэнергии, фиксируют в журнале событий моменты вскрытия кожуха, крышки клеммной колодки, воздействий сильного магнитного поля и других воздействий как на счетчик, его информационные входы и выходы, так и на саму электрическую сеть.
4. Наличие функций для управления нагрузкой и подачи команд на включение и отключение электрических приборов.
5. Более удобные и прозрачные функции для потребителей и энергоснабжающих организаций, позволяющие выбирать вид тарифа и энергосбытовую компанию в зависимости от потребностей в энергии и возможности ее своевременно оплачивать.
6. Интеграция измерений и учета всех энергоресурсов в доме для выработки решений, минимизирующих расходы на оплату энергоресурсов. В эту стратегию вовлекаются как отдельные потребители, так и управляющие компании домами, энергоснабжающие и сетевые компании …».
Из этих цитат нетрудно заметить, что первые 3 из 6 функций полностью повторяют требования к счетчикам АИИС КУЭ на оптовом рынке электроэнергии и мощности (ОРЭМ), которые не менялись с 2003 г. Функция № 5 является очевидной функцией счетчика при работе потребителя на розничных рынках электроэнергии (РРЭ) в условиях либеральной (рыночной) энергетики. Функция № 6 практически повторяет многочисленные определения понятия «умный дом», а функция № 4, провозглашенная в нашей стране, полностью соответствует желаниям сбытовых компаний найти наконец действенное средство воздействия на неплательщиков. При этом ясно, что неплатежи – не следствие отсутствия «умных счетчиков», а результат популистской политики правительства. Отключить физических (да и юридических) лиц невозможно, и эта функция счетчика, безусловно, останется невостребованной до внесения соответствующих изменений в нормативно-правовые акты.
На функции № 4 следует остановиться особо. Она превращает измерительный прибор в управляющую систему, в АСУ, так как содержит все признаки такой системы: наличие измерительного компонента, решающего компонента (выдающего управляющие сигналы) и, в случае размещения коммутационных аппаратов внутри счетчика, органов управления. Причем явно или неявно, как и в любой системе управления, подразумевается обратная связь: заплатил – включат опять.
Обоснованное мнение по поводу Smart Grid и Smart Metering высказал В.И. Гуревич в [2]. Приведем здесь цитаты из этой статьи с локальными ссылками на используемую литературу: «…Обратимся к истории. Впервые этот термин встретился в тексте статьи одного из западных специалистов в 1998 г. [1]. В названии статьи этот термин был впервые использован Массудом Амином и Брюсом Волленбергом в их публикации «К интеллектуальной сети» [2]. Первые применения этого термина на Западе были связаны с чисто рекламными названиями специальных контроллеров, предназначенных для управления режимом работы и синхронизации автономных ветрогенераторов (отличающихся нестабильным напряжением и частотой) с электрической сетью. Потом этот термин стал применяться, опять-таки как чисто рекламный ход, для обозначения микропроцессорных счетчиков электроэнергии, способных самостоятельно накапливать, обрабатывать, оценивать информацию и передавать ее по специальным каналам связи и даже через Интернет. Причем сами по себе контроллеры синхронизации ветрогенераторов и микропроцессорные счетчики электроэнергии были разработаны и выпускались различными фирмами еще до появления термина Smart Grid. Это название возникло намного позже как чисто рекламный трюк для привлечения покупателей и вначале использовалось лишь в этих областях техники. В последние годы его использование расширилось на системы сбора и обработки информации, мониторинга оборудования в электроэнергетике [3] …
1. Janssen M. C. The Smart Grid Drivers. – PAC, June 2010, p. 77.
2. Amin S. M., Wollenberg B. F. Toward a Smart Grid. – IEEE P&E Magazine, September/October, 2005.
3. Gellings C. W. The Smart Grid. Enabling Energy Efficiency and Demand Response. – CRC Press, 2010. …».
Таким образом, принимая во внимание столь различные мнения о предмете Smart Grid и Smart Metering, сетевая компания должна прежде всего определить понятие «интеллектуальная система измерения» для объекта измерений – электрической сети (как актива и технологической основы ОРЭМ и РРЭ) и представить ее предметную область именно для своего бизнеса.

БИЗНЕС И «ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫЙ УЧЕТ»

В результате изучения бизнес-процессов деятельности ряда сетевых компаний и взаимодействия на РРЭ сетевых, энергосбытовых компаний и исполнителей коммунальных услуг были сформулированы следующие исходные условия.
1. В качестве главного признака новой интеллектуальной системы учета электроэнергии (ИСУЭ), отличающей ее от существующей системы коммерческого и технического учета электроэнергии, взято расширение функций, причем в систему вовлекаются принципиально новые функции: определение технических потерь, сведение балансов в режиме, близком к on-line, определение показателей надежности. Это позволит, среди прочего, получить необходимую информацию для решения режимных задач Smart Grid – оптимизации по реактивной мощности, управления качеством электроснабжения.
2. Во многих случаях (помимо решения задач, традиционных для сетевой компании) рассматриваются устройства и системы управления потреблением у физических лиц, осуществляющие их ограничения и отключения за неплатежи (традиционные задачи так называемых систем AMI – Advanced Metering Infrastructure).
Учитывая вышеизложенное, для электросетевой компании предлагается принимать следующее двойственное (по признаку предметной области) определение ИСУЭ:
в отношении потребителей – физических лиц: «Интеллектуальная система измерений – это совокупность устройств управления нагрузкой, приборов учета, коммуникационного оборудования, каналов передачи данных, программного обеспечения, серверного оборудования, алгоритмов, квалифицированного персонала, которые обеспечивают достаточный объем информации и инструментов для управления потреблением электроэнергии согласно договорным обязательствам сторон с учетом установленных критериев энергоэффективности и надежности»;
в отношении системы в целом: «Интеллектуальная система измерений – это автоматизированная комплексная система измерений электроэнергии (с возможностью измерений других энергоресурсов), определения учетных показателей и решения на их основе технологических и бизнес-задач, которая позволяет интегрировать различные информационные системы субъектов рынка и развиваться без ограничений в обозримом будущем».

ЗАДАЧИ «ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНОГО УЧЕТА»

Далее мы будем основываться на том, что ИСУЭ позволит осуществить следующие функции в бытовом секторе:
• дистанционное получение от каждой точки измерения (узла учета) у бытового потребителя сведений об отпущенной или потребленной электроэнергии;
• расчет внутриобъектового (многоквартирный жилой дом, поселок) баланса поступления и потребления энергоресурсов с целью выявления технических и коммерческих потерь и принятия мер по эффективному энергосбережению;
• контроль параметров поставляемых энергоресурсов с целью обнаружения и регистрации их отклонений от договорных значений;
• обнаружение фактов несанкционированного вмешательства в работу приборов учета или изменения схем подключения электроснабжения;
• применение санкций против злостных неплательщиков методом ограничения потребляемой мощности или полного отключения энергоснабжения;
• анализ технического состояния и отказов приборов учета;
• подготовка отчетных документов об электропотреблении;
• интеграция с биллинговыми системами.

«ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНЫЙ КОММЕРЧЕСКИЙ УЧЕТ»

Остановимся подробно на одном из атрибутов ИСУЭ, который считаю ключевым для основного электросетевого бизнеса.
Особенностью коммерческого учета электроэнергии (КУЭ) распределительных сетевых компаний является наличие двух сфер коммерческого оборота электроэнергии – ОРЭМ и РРЭ, которые хотя и сближаются в нормативном и организационном плане, но остаются пока существенно различными с точки зрения требований к КУЭ.
Большинство сетевых компаний является субъектом как ОРЭМ, так и РРЭ. Соответственно и сам коммерческий учет в отношении требований к нему разделен на два вида:
• коммерческий учет на ОРЭМ (технические средства – АИИС КУЭ);
• коммерческий учет на РРЭ (технические средства – АСКУЭ).
Кроме того, к коммерческому учету, т.е. к определению тех показателей, которые служат для начисления обязательств и требований сетевой компании (оплата услуг по транспорту электроэнергии, купля-продажа технологических потерь), следует отнести и измерения величин, необходимых для определения показателей надежности сети в отношении оказания услуг по передаче электроэнергии.
Отметим, что сложившиеся технологии АИИС КУЭ и АСКУЭ по своей функциональной полноте (за исключением функции коммутации нагрузки внутри систем) – это технологии Smart Metering в том понимании, которое мы обсуждали выше. Поэтому далее будем считать эти понятия полностью совпадающими.
Подсистема ИСУЭ на РРЭ, безусловно, самая сложная и трудоемкая часть всей интеллектуальной системы как с точки зрения организации сбора информации (включая измерительные системы (ИС) и средства связи в автоматизированных системах), так и с точки зрения объема точек поставки и соответственно средств измерений. Последние отличаются большим многообразием и сложностью контроля их и метрологических характеристик (МХ).
Если технические требования к ИС на ОРЭМ и к ИС крупных потребителей (по крайней мере потребителей с присоединенной мощностью свыше 750 кВА) принципиально близки, то в отношении нормативного и организационного компонентов имеются сильные различия. Гармоничная их интеграция в среде разных компонентов – основная задача создания современной системы ИСУЭ любой сетевой компании.
Особенностью коммерческого учета для нужд сетевого комплекса – основного бизнеса компании в отличие от учета электроэнергии потребителей, генерирующих источников и сбытовых компаний – является сам характер учетных показателей, вернее, одного из них – технологических потерь электроэнергии. Здесь трудность состоит в том, что границы балансовой принадлежности компании должны оснащаться средствами учета в интересах субъектов рынка – участников обращения электроэнергии, и по правилам, установленным для них, будь то ОРЭМ или РРЭ. А к измерению и учету важнейшего собственного учетного показателя, потерь, отдельные нормативные требования не предъявляются, хотя указанные показатели должны определяться по своим технологиям.
При этом сегодня для эффективного ведения бизнеса перед сетевыми компаниями, по мнению автора, стоит задача корректного определения часовых балансов в режиме, близком к on-line, в условиях, когда часть счетчиков (со стороны ОРЭМ) имеют автоматические часовые измерения электроэнергии, а подавляющее большинство (по количеству) счетчиков на РРЭ (за счет физических лиц и мелкомоторных потребителей) не позволяют получать такие измерения. Актуальность корректного определения фактических потерь следует из необходимости покупки их объема, не учтенного при установлении тарифов на услуги по передаче электроэнергии, а также предоставления информации для решения задач Smart Grid.
В то же время специалистами-практиками часто ставится под сомнение практическая востребованность определения технологических потерь и их составляющих в режиме on-line. Учитывая это мнение, которое не согласуется с разрабатываемыми стратегиями Smart Grid, целесообразно оставить окончательное решение при разработке ИСУЭ за самой компанией.
Cистемы АИИС КУЭ сетевых компаний никогда не создавались целенаправленно для решения самых насущных для них задач, таких как:
1. Коммерческая задача купли-продажи потерь – качественного (прозрачного и корректного в смысле метрологии и требований действующих нормативных документов) инструментального или расчетно-инструментального определения технологических потерь электроэнергии вместе с их составляющими – техническими потерями и потреблением на собственные и хозяйственные нужды сети.
2. Коммерческая задача по определению показателей надежности электроснабжения потребителей.
3. Управленческая задача – получение всех установленных учетной политикой компании балансов электроэнергии и мощности по уровням напряжения, по филиалам, по от-дельным подстанциям и группам сетевых элементов, а также КПЭ, связанных с оборотом электроэнергии и оказанием услуг в натуральном выражении.
Не ставилась и задача технологического обеспечения возможного в перспективе бизнеса сетевых компаний – предоставления услуг оператора коммерческого учета (ОКУ) субъектам ОРЭМ и РРЭ на территории обслуживания компании.
Кроме того, необходимо упорядочить систему учета для определения коммерческих показателей в отношении определения обязательств и требований оплаты услуг по транспорту электроэнергии и гармонизировать собственные интересы и интересы смежных субъектов ОРЭМ и РРЭ в рамках существующей системы взаимодействий и возможной системы взаимодействий с введением института ОКУ.
Именно исходя из этих целей (не забывая при этом про коммерческие учетные показатели смежных субъектов рынка в той мере, какая требуется по обязательствам компании), и нужно строить подлинно интеллектуальную измерительную систему. Иными словами, интеллект измерений – это главным образом интеллект решения технологических задач, необходимых компании.
По сути, при решении нового круга задач в целевой модели интеллектуального учета будет реализован принцип придания сетевой компании статуса (функций) ОКУ в зоне обслуживания. Этот статус формально прописан в действующей редакции Правил розничных рынков (Постановление Правительства РФ № 530 от 31.08.2006), однако на практике не осуществляется в полном объеме как из-за отсутствия необходимой технологической базы, так и из-за организационных трудностей.
Таким образом, сетевая компания должна сводить баланс по своей территории на новой качественной ступени – оперативно, прозрачно и полно. А это означает сбор информации от всех присоединенных к сети субъектов рынка, формирование учетных показателей и передачу их тем же субъектам для определения взаимных обязательств и требований.
Такой подход предполагает не только новую схему расстановки приборов в соответствии с комплексным решением всех поставленных технологами задач, но и новые функциональные и метрологические требования к измерительным приборам.

ПРЕИМУЩЕСТВА ИСУЭ

Внедрение ИСУЭ даст новые широкие возможности для всех участников ОРЭМ и РРЭ в зоне обслуживания электросетевой компании.
Для самой компании:
1. Повышение эффективности существующего бизнеса.
2. Возможности новых видов бизнеса – ОКУ, регистратор единой группы точек поставки (ГТП), оператор заправки электрического транспорта и т.п.
3. Обеспечение внедрения технологий Smart grid.
4. Создание и развитие программно-аппаратного комплекса (с сервисно-ориентированной архитектурой) и ИС, снимающих ограничения на развитие технологий и бизнеса в долгосрочной перспективе.
Для энергосбытовой деятельности:
1. Автоматический мониторинг потребления.
2. Легкое определение превышения фактических показателей над планируемыми.
3. Определение неэффективных производств и процессов.
4. Биллинг.
5. Мониторинг коэффициента мощности.
6. Мониторинг показателей качества (напряжение и частота).
Для обеспечения бизнеса – услуги для генерирующих, сетевых, сбытовых компаний и потребителей:
1. Готовый вариант на все случаи жизни.
2. Надежность.
3. Гарантия качества услуг.
4. Оптимальная и прозрачная стоимость услуг сетевой компании.
5. Постоянное внедрение инноваций.
6. Повышение «интеллекта» при работе на ОРЭМ и РРЭ.
7. Облегчение технологического присоединения энергопринимающих устройств субъектов ОРЭМ и РРЭ.
8. Качественный консалтинг по всем вопросам электроснабжения и энергосбережения.
Успешная реализации перечисленных задач возможна только на базе информационно-технологической системы (программно-аппаратного комплекса) наивысшего достигнутого на сегодняшний день уровня интеграции со всеми возможными информационными системами субъектов рынка – измерительно-учетными как в отношении электроэнергии, так и (в перспективе) в отношении других энергоресурсов.

ЛИТЕРАТУРА

1. Новиков В.В. Интеллектуальные измерения на службе энергосбережения // Энергоэксперт. 2011. № 3.
2. Гуревич В.И. Интеллектуальные сети: новые перспективы или новые проблемы? // Электротехнический рынок. 2010. № 6.

[ http://www.news.elteh.ru/arh/2011/71/14.php]

Тематики

• счетчик электроэнергии

EN

• smart metering

policy group — группа по выработке политики

party policy — политика партии

carrot-and-stick policy — политика кнута и пряника

policy of neutrality, neutrality policy — политика нейтралитета

policy of appeasement, appeasement policy — политика умиротворения

optimal policy — оптимальная политика

near-optimal policy — политика, близкая к оптимальной

short-sighted [myopic\] policy — недальновидная [близорукая\] политика

subtle policy — тонкая [умная\] политика

prudent policy — разумная [предусмотрительная\] политика

cautious policy — осторожная [осмотрительная\] политика

principled policy — принципиальная политика

clear-cut [clear\] policy — четкая [ясная\] политика

rigid policy — твердая [жесткая\] политика

sound [wise\] policy — здравая [мудрая\] политика

flexible policy — гибкая политика

long-run [long-range\] policy — долгосрочная политика, политика дальнего прицела

short-run policy — краткосрочная политика

consistent policy — последовательная [неизменная\] политика

deliberate policy — обдуманная [взвешенная\] политика

moderate policy — умеренная [сдержанная\] политика

conciliatory policy — примиренческая политика

to adopt a policy — принимать политику

to carry out [to conduct, to operate\] a policy — проводить политику

to apply a policy — применять политику

application of a policy — применение политики

to implement a policy — осуществлять [проводить\] политику

to effect a policy — осуществлять [реализовать\] политику

to execute a policy — реализовать политику

to set [to set down\] a policy — устанавливать политику

to formulate a policy — формулировать политику

to draw up a policy — разрабатывать политику

to form [shape\] a policy — вырабатывать политику

to develop a policy — разрабатывать политику

to plan a policy — планировать политику

to influence a policy — влиять на политику

to dictate a policy — диктовать политику

to control a policy — контролировать политику

to initiate a policy — ввести политику

to reject a policy — отвергать политику

to reverse a policy — резко [круто\] изменить политику

to adhere to [to follow, to pursue\] a policy — следовать политике, придерживаться политики, проводить политику

to tighten policy — ужесточать политику

tightening of policy — ужесточение политики

to ease [to relax\] policy — ослаблять [смягчать\] политику

easing [relaxation, ease\] of policy — ослабление [смягчение\] политики

to liberalize policy — либерализовать политику

liberalization of policy — либерализация политики

policy tool — средство проведения политики, орудие [инструмент\] политики

policy execution — исполнение политики

policy manual — руководство, инструкция

personnel policy manual — руководство по кадровой политике

policy decision — политическое решение

economic policy decision — решение в области экономической политики

policy measures — политические меры

social policy measures — меры в области социальной политики

policy objective — цель [задача\] политики

two-track [twin\] policy — двойственная политика

nation's foreign policy — внешняя политика страны

global policy — глобальная политика

military policy — военная политика

defence policy — оборонная политика

transport policy — транспортная политика

government policy on wages [wages policy\] — государственная политика в области оплаты труда

government's prices policy — государственная ценовая политика

federal policy — федеральная политика

regional policy — региональная политика

country's economic policy — экономическая политика страны

official policy — официальная политика

information policy — информационная политика, политика в области информации

language policy — языковая политика, политика в области [в отношении\] языка

export policy — экспортная политика, политика в области экспорта

import policy — импортная политика, политика в области импорта

education policy, educational policy — образовательная политика, политика в области образования

science policy — научная политика, политика в области науки

fishery policy, fisheries policy — политика рыболовства, политика в области рыболовства, рыболовная политика

privacy policy — политика конфиденциальности, политика (в отношении) конфиденциальности личной [частной\] информации

Our policy is to submit all contracts to the legal department. — Мы придерживаемся политики предоставления всех контрактов на изучение в юридический отдел.

It is not the normal policy of the council to give grants for more than three years. — Выдавать гранты более чем на три года не в правилах совета.

The government made a policy statement [a statement of policy\]. — Правительство сделало программное заявление.

for reasons of policy — по политическим соображениям, по соображениям политики

for reasons of social policy — по соображениям социальной политики

The first step in ensuring your computer security is up to scratch is to write a security policy. — Первый шаг на пути обеспечения поддержания вашей компьютерной безопасности на должном уровне — разработка политики безопасности.

to issue [write up, write\] a policy — выдавать [выписывать\] полис

issue of a policy — выдача (страхового) полиса

to take out a policy — получить [приобрести\] полис, застраховаться

to effect a policy — застраховаться, приобрести полис

to carry a policy — иметь (страховой) полис, быть застрахованным

to purchase [to buy\] a policy — покупать полис

to obtain [get\] a policy — приобрести полис

to apply for a policy — подавать заявление на приобретение полиса

to sell a policy — продавать полис

to cancel a policy — аннулировать полис

to terminate a policy — прекратить действие полиса, аннулировать полис

termination of a policy — прекращение действия [аннулирование\] полиса

to void a policy — признавать полис недействительным, аннулировать полис

to renew a policy — возобновить полис

renewal of a policy — возобновление полиса

to keep a policy in force — поддерживать полис в силе, сохранять действие полиса

a policy remains in force — полис остается в силе

to pledge a policy — использовать полис в качестве залога

to assign a policy — переуступать права по полису

to transfer a policy — передавать права по полису

This policy covers the cost of injury or damage caused by another driver who is not insured. — Этот полис покрывает [страхует, распространяется на\] расходы, связанные с травмой или ущербом, причиненным незастрахованным водителем. [Этот полис предоставляет страховую защиту от расходов, связанных с травмой или ущербом, причиненным незастрахованным водителем.\]

This portion of the policy covers you in the event a claim or lawsuit is brought against you for bodily injury or property damage as the result of an accident or event occurring on your property. — Эта часть полиса предоставляет вам страховую защиту в случае [страхует вас на случай\] подачи жалобы или иска против вас в связи с нанесением телесных повреждений или имущественного ущерба в результате несчастного случая или иного события, произошедшего на территории вашего владения.

to be covered by a policy — покрываться [охватывается, страховаться\] полисом

to claim on a policy — требовать выплаты (страховки) по полису

annual premium policy — полис с ежегодной уплатой (страховой) премии

regular premium policy — полис с периодической уплатой (страховых) премий

$500000 insurance policy, insurance policy of $500000 — страховой полис на сумму $500000

policy amount, amount of a policy — сумма полиса

a policy expires, a policy lapses, a policy matures — срок действия полиса истекает

expired [lapsed, matured\] policy — истекший [прекративший действие\] полис

to reinstate a lapsed policy — восстанавливать прекративший действие (страховой) полис

policy endorsement, endorsement to a policy, policy rider, rider to a policy — приложение [дополнение\] к полису

insurance policy premium — премия по страховому полису

health insurance policy premiums — премии по полису страхования здоровья

Қолма-қол ақшасыз айналымның мәні неде?

Нақты (қолма-қол) ақша айналымынан өзгеше түрде қолма-қол ақшасыз айналымның мәні мынада: төлем төлемшінің шотынан коммерциялық банкілердің мекемелеріндегі алушының шотына ақша аудару жолымен төленеді. Кәсіпорындар арасында, әдетте, қолма-қол ақшасыз тәртіппен есеп айырысады. Сөйтіп қолма-қол ақшасыз есеп айырысу – ақшалай есеп айырысу, мұнда төлемдер қолма-қол ақшаның қатысуынсыз ақшалай қаражатты төлемшінің шотынан алушының шотына аудару жолымен төленеді.

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу қандай шарттарды сақтағанда жүзеге асырылады?

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу мына шарттар сақталғанда жүзеге асырылады:

- төлемшінің ұсынылған құжатты заңда немесе шартта көзделген реттерде толық немесе ішінара төлеуден бас тартуға құқығы бар;

- төлемшінің келісімі және оның тапсырмасы болмайынша шоттардан қаражатты есептен шығаруға, әдетте, рұқсат етілмейді;

- төлемдер төлемшінің меншікті қаражатынан, ал кейбір реттерде банк несиесі және өзгедей тартылған қаражат есебінен төленеді;

- қаражат алушының шотына тек төлемшінің шотынан шығарылғаннан кейін ғана есепке алынады;

- төлемші Ұлттық банк әзірлеген және ақша мен ақша құжатының қозғалысын айқындайтын құжат айналымы ережелерін орындайды.

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу кезінде төлем тапсырмаларын, чектерді, аккредитивтерді, инкассоны пайдалануға рұқсат етіле ме?

Ия, рұқсат етіледі. Сонымен бірге банкілер жасасылған шарттарға сәйкес төлем талабын қабылдауға құқылы.

Банкілерге өсімпұл есептеу және өндіріп алу үшін жауапкершілік жүктеле ме?

Жоқ, жауапкершілік жүктелмейді, өйткені жеткізілген өнімнің ақысы уақытылы төленбегенде жеткізуші мен алушы (төлемші) арасында жасасылған шартта көзделген тәртіппен сатып алушы (төлемші) өсімпұл төлейтін болып белгіленген.

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу қандай құжаттардың негізінде жүргізіледі?

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың бәрі банк арқылы кәсіпорынның (шот иесінің) қаражат аударуға билігінің белгіленген стандарттарына сәйкес ресімделген есеп айырысу құжаттарының негізінде жүргізіледі.

Есеп айырысу құжаттарында қандай деректемелер болуға тиіс?

Есеп айырысу құжаттарында мынадай деректемелер болуға тиіс:

- есеп айырысу құжатының атауы;

- құжаттың нөмірі, оның көшірмесі жасалған күн, ай, жыл;

- банкінің атауы, оның СТТН-і (салық төлеушінің тіркеу нөмірі);

- төлемшінің атауы, оның СТТН-і, оның банкідегі шотының нөмірі;

- қаражат алушының атауы, оның банкідегі шотының нөмірі;

- алушы банкісінің атауы, оның СТТН-і;

- қаражат алушы шотының нөмірі, оның СТТН-і;

- мәтіндік атаумен де, кодтық таңбаланумен де көрсетілуі мүмкін төлемнің міндет-мақсаты (чекте көрсетілмейді);

- цифрмен және жазбаша таңбаланған төлем сомасы;

- қойылған қолдар мен басылған мөр бедері.

Егер төлемді заңды тұлға құрмаған кәсіпкер төлесе, қалай болмақ?

Егер төлемді заңды тұлға құрмаған кәсіпкер төлесе, банк есеп айырысу құжаттарын, қойылған бір қол болса болды, басылған мөр бедері жоқтығына қарамай қабылдай береді.

Төлемшінің шотынан қара-жат қандай құжаттардың негізінде есептен шығарылады?

Төлемшінің шотынан қаражат тек есеп айырысу құжатының бірінші данасы негізінде ғана есептен шығарады.

Банк шоттан ақшалай қаражатты есептен шығару кезектілігін белгілеу кезінде нені басшылыққа алады?

Есеп айырысу операцияларын жүзеге асыру барысында банк төлем төлеудің заңнамада белгіленген кезектілігін сақтауға міндетті. Шотта ақшалай қаражат жетіспегенде барлық ұсынылған талаптарды қанағаттандыру үшін ҚР Азаматтық кодексінің “Клиенттің ақшасын алу кезектілігі” деген 742-бабында көзделген кезектілікпен есептен шығарылады.

Төлемші мен қаражатты алушы арасындағы есеп айырысу жөніндегі өзара шағым-талаптар қалай қаралады?

Оларды тараптар несие ұйымдарының, яғни банкілердің қатысуынсыз сот арқылы қарайды.

Мен сіздің банкіде шот ашқым келеді.

Біздің банкіде сіз:

- теңгемен ағымдағы шот;

- шетел валютасымен ағымдағы шот;

- транзиттік шот;

- депозиттік шот;

- карточкалық шот аша аласыз.

Мен басқа шотқа ақша аударғым келеді.

Төлем құжатын (тапсырмасын) ресімдеңізші.

Мен төлем тапсырмасын дұрыс толтырдым ба?

Ия, құжат дұрыс толтырылыпты. Бірақ сіздің шотта талап етіліп отырған сома жоқ қой.

Сіздің төлем тапсырмасын қайта ресімдеуіңізге тура келеді. Сіз жиырма бес мың теңге шегіндегі соманы аудара аласыз.

Менің шоттан қанша соманы алуыма болады?

Сіз шоттан жүз мың теңге алуыңызға болады?

Рахмет.

Сізге әрқашан да қызмет етуге дайынбыз.

Біздің поштамен кері қайтарылатын тапсырмамызды алғаныңызды қуаттаңызшы.

Сіздің төлем тапсырмаңыздың алынғанын қуаттаймыз.

Біздің құжаттарымызды алғаныңызды қуаттаңызшы.

Біздің банк сіздің құжаттарыңыздың алынғанын қуаттайды.

Сіздің авиапошталық тапсырмаңызды негізгі телекспен қуаттай қойыңызшы.

Сіздің 2007 ж. 14 мамырдағы дебет-авизоңыздың алынғанын қуаттаймыз.

Біз 15 сәуірдегі өз төлемдерімізді қуаттадық.

Біз олардың хабарламасын 10 маусымда алдық.

Біз сіздің шотты 27 наурызда дебеттедік.

Біз сіздің тапсырмаңызды төленбеген күйі қайтарамыз.

Біз сізге төлемді төлемегенімізді хабарламақшымыз.

Біз төлемді төлей алмаймыз.

Аталған соманы біздің шотқа аударыңызшы.

Сіздің шотқа 200 мың теңге соманы 2007 ж. 30 қаңтарда аудардық.

Аталған сома бенефициардың шотына аударылып та қойды.

Олар төлем келесі аптада төленеді деп күтуде.

Біз сіздің мына өзгерістерді ескеруіңізді қалар едік.

Біз сізге 58 мың теңге 35 тиын соманың орнын толтырдық.

Біз сізден қайтарылған аталмыш соманы әлі алғанымыз жоқ.

Біз өз клиентімізге өтем ретінде 500 теңге төлем төледік.

Бұл сома төленген.

Бұл сома әлі төленген жоқ.

Бұл сома төленуге тиіс.

135 000 теңгені біздің шотқа телеграф арқылы аударыңыз.

Біз сіздің 17 қарашадағы төлем тапсырмаңызға жүгінеміз.

Сіздің төлем тапсырмаңызда валютаның аты көрсетілмей қалып қойыпты.

Сіздің төлем тапсырмаңызда валюталандырылған күн көрсетілмей қалыпты.

Біз төлемді қандай валютамен төлей алатынымызды білмейміз.

Төлем наурызда төленуі мүмкін.

Бізге валюталандыру күнін қуаттаңызшы.

Біз өзіміздің төлем нұсқаулығымызды қуаттаймыз.

Алушының мекенжайын қуаттай қойыңызшы.

Төлемді қандай валютамен төлеу керек екенін қуаттаңызшы.

Сіз төлемді Халық банкі арқылы төлей аласыз.

Сіздің төлем тапсырмаңызды таба алуымыз үшін бізге қосымша ақпарат беріңізші.

Төлем тапсырмасында төлеу тәсілін көрсетіңіз.

Эмитент-банк пен төлемші-банк шоттарды бір-бірінде ұстайды.

Бенефициар қаражатты ала алуы үшін эмитент-банк төлемші-банкіге төлем тапсырмасын жолдайды.

Аударманы алушы аударма сомасын алудан бас тартты.

Сіздің авизода алушының көрсетілген атауы бұрмаланған.

Бізге атауы түзетілген құжат беріңізші.

Төлем тапсырмасының сомасы сіздің клиенттің шотына кредиттеліп қойған.

Клиентіңізден алғанын растауын өтініңіз.

Өкінішке қарай, сіздің аударма әлі алынған жоқ.

Сіздің төлемге қатысты құжаттарыңыз төлемші-банкіге жіберілді.

Төлемді бізден шығын өндіріп алмай-ақ төлеңізші.

Төлемді біздің шотқа шығысқа жатқызбай-ақ төлеңізші.

Төлемді сіздегі біздің шотта дебеттеп төлеңізші.

Төлемді бенефициардың сіздегі шотында кредиттеп төлеңізші.

Бізге төлем тапсырмаңыздың күні мен нөмірін хабарлаңызшы.

Бізге бенефициардың есімін хабарлаңызшы.

Бізге 14 мың теңге соманың сіздердегі шотымызда қашан кредиттелгенін хабарлаңызшы.

Бізге 14 мың теңге соманың сіздердегі шотымызда неліктен кешіктіріліп кредиттелгенін хабарлаңызшы.

Біздің шығынымыз болып табылатын сома біздің шотқа кредиттелді.

Аккредетив бойынша өтелген сома біздің банкінің шотына жазылды.

Біздің клиент бізбен байланыс жасап, аударманы әлі алмағанын хабарлады.

Егер сұрақтарыңыз болса, бізбен байланыс жасағайсыз.

Біз сіздің аудармаңыздың сомасын қайтаруын өтініп, клиентімізбен хабарластық та.

Біз сіздің корреспондент-банкіңізбен байланыс жасадық, одан жауап күтіп отырмыз. Жауап алған бойда сізге дереу хабарлаймыз.

Біз сіздің … нөмірлі шотыңызды кредиттедік.

Шығынды шегеріп тастап төлеңізші.

Төлемнің қашан төленгенін хабарлаңызшы.

Бізге өз референсіңіздің нөмірін көрсетіңізші.

Бізге бенефициардың толық мекенжайын беріңізші.

Біз Сәлім мырзаға 60000 тенге төлегенімізді хабарлаймыз. Осыған орай қолхатты қоса тіркеп отырмыз.

Сіздің нұсқауыңызға сәйкес біз айтылып отырған шотты бүгін дебеттедік.

Біз сізден 11 наурызға дейін жауап алмағандықтан ісімізді жауып, мұрағатқа өткіземіз.

Біз құжаттарымызды (мұрағатымызды) тексергенде аталған соманың алынғанын таба алмадық.

Соманы уақтылы аударғаныңыз үшін сізге алғыс айтамыз.

Алушы соманы мүмкіндігінше тезірек төлеулеріңізді талап етіп отыр.

Мазалағанымыз үшін кешірім сұраймыз. Біз 15 қаңтардағы аудармаңыздың алынғанын қуаттаймыз.

Төлемнің кешіктірілгені үшін (төлемді кідірткеніміз үшін) кешірім сұраймыз.

Біздің өтінішіміздің тез орындалғаны үшін сізге алғыс айтамыз.

Жаңа нұсқаулықты Халық банкіне жолдауларыңызды ұсынамыз.

Халық банкі осы соманың төленуін талап етуде.

Олар құжатқа қол қойылуын талап етуде. Сондай-ақ олар бұл қаражатты мүмкіндігінше тез аударуларыңызды талап етіп отыр.

Бұл құжатты қол қоюға кеше жіберу керек еді.

Сіз фирмамен дереу байланыс жасауыңыз керек еді.

Олардың құжатты фирма басқарушысының атына жолдауының қажеті жоқ еді.

Валюталандырудың жақсы мерзімінде төлеңіз.

Біз валюталандырудың жақсы мерзімі туралы уағдаласамыз.

Банк аталмыш мәмілеге қатысты мүмкіндіктің бәрін жасайды.

Біз сіздің тілектеріңізге орай әрекет етуге тырысамыз.

Өкінішке қарай, сіздің банк берген қате нұсқаулар бізді … АҚШ доллары сомасында шығасыға ұшыратты.

Біз сізден өз кітаптарымыздан аталмыш соманы таба алмағанымызға назар аударуыңызды сұраймыз. Бұл орайда өз шотымыздың көшірмесін қоса тіркеп отырмыз және сіздердегі шотымызды … сомамен кредиттеп, бізге хабарлауыңызды сұраймыз.

Біз аудармаңыздың сомасын қайтаруды сұрап өз клиентімізге өтініш жасадық, бірақ ол бұл мәселе жөнінде жауап бермей, хатымызды өзімізге қайтарды.

Тауарды өтейтін құжаттарды қоса тіркеп отырмыз, бұл құжаттармен...

- біздің банкінің нұсқаулықтарына сәйкес;

- алынған нұсқаулықтарға орай;

- акцепт (ризалық);

- өтініш бланкін алу үшін әрекет етулеріңізді сұраймыз.

Біз сізге тапсырма бойынша төлемнің төленіп те қойғанын хабарлағымыз келеді.

Сізге нендей көмек көрсете алар екенмін?

Мен банкіде чек кітапшасын ашқым келеді.

Сіздің жеке басыңызды куәландыратын қайсыбір құжат көрсетуіңіз керек.

Мен чек кітапшасынан ақша алғым келеді.

Сіз чек бойынша өзіңізге қолма-қол ақша бергенін қалайсыз ба?

Ия, дәл солай. Мен мұны қалай етсем екен?

Мына жолға соманы санмен жазыңыз.

Сіз соманы жазбаша жазуыңыз керек.

Бұл үшінші жолға жазылады.

Соманың аяғынан “доллар” деген сөзге дейін сызық жүргізіңіз.

Соманы ешкім өзгерте алмауы үшін … арасын сызып тастаңыз.

Мен чекті дұрыс толтырдым ба?

Сіз күнін көрсетіп, оның (бланкінің) оң жақтағы төменгі бұрышына қол қоюды ұмытып кетіпсіз.

Осымен болды ма?

Күні көрсетілетін жерде айы жазбаша жазылады.

Жоғарғы оң жақ бұрышына күнін қойыңыз.

Бланкінің сыртқы бетіне қолыңызды қойыңыз.

Қызмет көрсету үшін төленетін алым қандай?

Қызмет көрсету үшін біз екі пайыз аламыз.

Мен чекті жоғалтып алдым, енді не істеймін?

Қанша жоғалттыңыз?

Сіз чектердің нөмірін білесіз бе? Чектің нөмірлерін айтыңыз.

Мен оларды жазып алғанмын.

Сіз чекті қайдан сатып алдыңыз?

Сіздің әлдебір куәлігіңіз бар ма?

Мынау бланкіні толтырып, барлық осы ақпаратты көрсетіңізші.

Сәлеметсіз бе! Менің шотқа ақша салғым келеді.

Жинақ (депозиттік) кітапшаңызды беріңізші.

Қанша сома салғыңыз келеді?

Бес мың теңге.

Менің шоттан ақша алуым қажет.

Қанша сома алғыңыз келеді?

Жүз доллар.

Бізде төлем теңгемен төленеді.

Мен қарсы емеспін.

Менің шотымда қанша ақша қалды?

Сіздің жинақ шотыңызда бес жүз теңге қалды.

Мен депозитке ақша салғым келеді. Мұны қалай ету керек?

Салым немесе депозит бланкісін толтырыңыз.

Сіздерде доллар айырбастау бағамы қандай?

Мен Ресей рублінің теңгеге қатысты бағамын білгім келеді?

Айырбастау бағамы бір доллар үшін 120 теңге.

Доллардың басқа валюталарға қатысты бағамы түсіп (өсіп) келеді.

Мен доллар сатып алғым келеді.

Сіз қанша доллар сатып алғыңыз келеді?

Екі жүз доллар, мүмкін болса, құны жүз долларлық екі купюр берсеңіз.

Міне ақшаңыз.

Рахмет.

Қолма-қол ақшасыз айналымның мәні неде?

Нақты (қолма-қол) ақша айналымынан өзгеше түрде қолма-қол ақшасыз айналымның мәні мынада: төлем төлемшінің шотынан коммерциялық банкілердің мекемелеріндегі алушының шотына ақша аудару жолымен төленеді. Кәсіпорындар арасында, әдетте, қолма-қол ақшасыз тәртіппен есеп айырысады. Сөйтіп қолма-қол ақшасыз есеп айырысу – ақшалай есеп айырысу, мұнда төлемдер қолма-қол ақшаның қатысуынсыз ақшалай қаражатты төлемшінің шотынан алушының шотына аудару жолымен төленеді.

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу қандай шарттарды сақтағанда жүзеге асырылады?

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу мына шарттар сақталғанда жүзеге асырылады:

- төлемшінің ұсынылған құжатты заңда немесе шартта көзделген реттерде толық немесе ішінара төлеуден бас тартуға құқығы бар;

- төлемшінің келісімі және оның тапсырмасы болмайынша шоттардан қаражатты есептен шығаруға, әдетте, рұқсат етілмейді;

- төлемдер төлемшінің меншікті қаражатынан, ал кейбір реттерде банк несиесі және өзгедей тартылған қаражат есебінен төленеді;

- қаражат алушының шотына тек төлемшінің шотынан шығарылғаннан кейін ғана есепке алынады;

- төлемші Ұлттық банк әзірлеген және ақша мен ақша құжатының қозғалысын айқындайтын құжат айналымы ережелерін орындайды.

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу кезінде төлем тапсырмаларын, чектерді, аккредитивтерді, инкассоны пайдалануға рұқсат етіле ме?

Ия, рұқсат етіледі. Сонымен бірге банкілер жасасылған шарттарға сәйкес төлем талабын қабылдауға құқылы.

Банкілерге өсімпұл есептеу және өндіріп алу үшін жауапкершілік жүктеле ме?

Жоқ, жауапкершілік жүктелмейді, өйткені жеткізілген өнімнің ақысы уақытылы төленбегенде жеткізуші мен алушы (төлемші) арасында жасасылған шартта көзделген тәртіппен сатып алушы (төлемші) өсімпұл төлейтін болып белгіленген.

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысу қандай құжаттардың негізінде жүргізіледі?

Қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың бәрі банк арқылы кәсіпорынның (шот иесінің) қаражат аударуға билігінің белгіленген стандарттарына сәйкес ресімделген есеп айырысу құжаттарының негізінде жүргізіледі.

Есеп айырысу құжаттарында қандай деректемелер болуға тиіс?

Есеп айырысу құжаттарында мынадай деректемелер болуға тиіс:

- есеп айырысу құжатының атауы;

- құжаттың нөмірі, оның көшірмесі жасалған күн, ай, жыл;

- банкінің атауы, оның СТТН-і (салық төлеушінің тіркеу нөмірі);

- төлемшінің атауы, оның СТТН-і, оның банкідегі шотының нөмірі;

- қаражат алушының атауы, оның банкідегі шотының нөмірі;

- алушы банкісінің атауы, оның СТТН-і;

- қаражат алушы шотының нөмірі, оның СТТН-і;

- мәтіндік атаумен де, кодтық таңбаланумен де көрсетілуі мүмкін төлемнің міндет-мақсаты (чекте көрсетілмейді);

- цифрмен және жазбаша таңбаланған төлем сомасы;

- қойылған қолдар мен басылған мөр бедері.

Егер төлемді заңды тұлға құрмаған кәсіпкер төлесе, қалай болмақ?

Егер төлемді заңды тұлға құрмаған кәсіпкер төлесе, банк есеп айырысу құжаттарын, қойылған бір қол болса болды, басылған мөр бедері жоқтығына қарамай қабылдай береді.

Төлемшінің шотынан қара-жат қандай құжаттардың негізінде есептен шығарылады?

Төлемшінің шотынан қаражат тек есеп айырысу құжатының бірінші данасы негізінде ғана есептен шығарады.

Банк шоттан ақшалай қаражатты есептен шығару кезектілігін белгілеу кезінде нені басшылыққа алады?

Есеп айырысу операцияларын жүзеге асыру барысында банк төлем төлеудің заңнамада белгіленген кезектілігін сақтауға міндетті. Шотта ақшалай қаражат жетіспегенде барлық ұсынылған талаптарды қанағаттандыру үшін ҚР Азаматтық кодексінің “Клиенттің ақшасын алу кезектілігі” деген 742-бабында көзделген кезектілікпен есептен шығарылады.

Төлемші мен қаражатты алушы арасындағы есеп айырысу жөніндегі өзара шағым-талаптар қалай қаралады?

Оларды тараптар несие ұйымдарының, яғни банкілердің қатысуынсыз сот арқылы қарайды.

Мен сіздің банкіде шот ашқым келеді.

Біздің банкіде сіз:

- теңгемен ағымдағы шот;

- шетел валютасымен ағымдағы шот;

- транзиттік шот;

- депозиттік шот;

- карточкалық шот аша аласыз.

Мен басқа шотқа ақша аударғым келеді.

Төлем құжатын (тапсырмасын) ресімдеңізші.

Мен төлем тапсырмасын дұрыс толтырдым ба?

Ия, құжат дұрыс толтырылыпты. Бірақ сіздің шотта талап етіліп отырған сома жоқ қой.

Сіздің төлем тапсырмасын қайта ресімдеуіңізге тура келеді. Сіз жиырма бес мың теңге шегіндегі соманы аудара аласыз.

Менің шоттан қанша соманы алуыма болады?

Сіз шоттан жүз мың теңге алуыңызға болады?

Рахмет.

Сізге әрқашан да қызмет етуге дайынбыз.

Біздің поштамен кері қайтарылатын тапсырмамызды алғаныңызды қуаттаңызшы.

Сіздің төлем тапсырмаңыздың алынғанын қуаттаймыз.

Біздің құжаттарымызды алғаныңызды қуаттаңызшы.

Біздің банк сіздің құжаттарыңыздың алынғанын қуаттайды.

Сіздің авиапошталық тапсырмаңызды негізгі телекспен қуаттай қойыңызшы.

Сіздің 2007 ж. 14 мамырдағы дебет-авизоңыздың алынғанын қуаттаймыз.

Біз 15 сәуірдегі өз төлемдерімізді қуаттадық.

Біз олардың хабарламасын 10 маусымда алдық.

Біз сіздің шотты 27 наурызда дебеттедік.

Біз сіздің тапсырмаңызды төленбеген күйі қайтарамыз.

Біз сізге төлемді төлемегенімізді хабарламақшымыз.

Біз төлемді төлей алмаймыз.

Аталған соманы біздің шотқа аударыңызшы.

Сіздің шотқа 200 мың теңге соманы 2007 ж. 30 қаңтарда аудардық.

Аталған сома бенефициардың шотына аударылып та қойды.

Олар төлем келесі аптада төленеді деп күтуде.

Біз сіздің мына өзгерістерді ескеруіңізді қалар едік.

Біз сізге 58 мың теңге 35 тиын соманың орнын толтырдық.

Біз сізден қайтарылған аталмыш соманы әлі алғанымыз жоқ.

Біз өз клиентімізге өтем ретінде 500 теңге төлем төледік.

Бұл сома төленген.

Бұл сома әлі төленген жоқ.

Бұл сома төленуге тиіс.

135 000 теңгені біздің шотқа телеграф арқылы аударыңыз.

Біз сіздің 17 қарашадағы төлем тапсырмаңызға жүгінеміз.

Сіздің төлем тапсырмаңызда валютаның аты көрсетілмей қалып қойыпты.

Сіздің төлем тапсырмаңызда валюталандырылған күн көрсетілмей қалыпты.

Біз төлемді қандай валютамен төлей алатынымызды білмейміз.

Төлем наурызда төленуі мүмкін.

Бізге валюталандыру күнін қуаттаңызшы.

Біз өзіміздің төлем нұсқаулығымызды қуаттаймыз.

Алушының мекенжайын қуаттай қойыңызшы.

Төлемді қандай валютамен төлеу керек екенін қуаттаңызшы.

Сіз төлемді Халық банкі арқылы төлей аласыз.

Сіздің төлем тапсырмаңызды таба алуымыз үшін бізге қосымша ақпарат беріңізші.

Төлем тапсырмасында төлеу тәсілін көрсетіңіз.

Эмитент-банк пен төлемші-банк шоттарды бір-бірінде ұстайды.

Бенефициар қаражатты ала алуы үшін эмитент-банк төлемші-банкіге төлем тапсырмасын жолдайды.

Аударманы алушы аударма сомасын алудан бас тартты.

Сіздің авизода алушының көрсетілген атауы бұрмаланған.

Бізге атауы түзетілген құжат беріңізші.

Төлем тапсырмасының сомасы сіздің клиенттің шотына кредиттеліп қойған.

Клиентіңізден алғанын растауын өтініңіз.

Өкінішке қарай, сіздің аударма әлі алынған жоқ.

Сіздің төлемге қатысты құжаттарыңыз төлемші-банкіге жіберілді.

Төлемді бізден шығын өндіріп алмай-ақ төлеңізші.

Төлемді біздің шотқа шығысқа жатқызбай-ақ төлеңізші.

Төлемді сіздегі біздің шотта дебеттеп төлеңізші.

Төлемді бенефициардың сіздегі шотында кредиттеп төлеңізші.

Бізге төлем тапсырмаңыздың күні мен нөмірін хабарлаңызшы.

Бізге бенефициардың есімін хабарлаңызшы.

Бізге 14 мың теңге соманың сіздердегі шотымызда қашан кредиттелгенін хабарлаңызшы.

Бізге 14 мың теңге соманың сіздердегі шотымызда неліктен кешіктіріліп кредиттелгенін хабарлаңызшы.

Біздің шығынымыз болып табылатын сома біздің шотқа кредиттелді.

Аккредетив бойынша өтелген сома біздің банкінің шотына жазылды.

Біздің клиент бізбен байланыс жасап, аударманы әлі алмағанын хабарлады.

Егер сұрақтарыңыз болса, бізбен байланыс жасағайсыз.

Біз сіздің аудармаңыздың сомасын қайтаруын өтініп, клиентімізбен хабарластық та.

Біз сіздің корреспондент-банкіңізбен байланыс жасадық, одан жауап күтіп отырмыз. Жауап алған бойда сізге дереу хабарлаймыз.

Біз сіздің … нөмірлі шотыңызды кредиттедік.

Шығынды шегеріп тастап төлеңізші.

Төлемнің қашан төленгенін хабарлаңызшы.

Бізге өз референсіңіздің нөмірін көрсетіңізші.

Бізге бенефициардың толық мекенжайын беріңізші.

Біз Сәлім мырзаға 60000 тенге төлегенімізді хабарлаймыз. Осыған орай қолхатты қоса тіркеп отырмыз.

Сіздің нұсқауыңызға сәйкес біз айтылып отырған шотты бүгін дебеттедік.

Біз сізден 11 наурызға дейін жауап алмағандықтан ісімізді жауып, мұрағатқа өткіземіз.

Біз құжаттарымызды (мұрағатымызды) тексергенде аталған соманың алынғанын таба алмадық.

Соманы уақтылы аударғаныңыз үшін сізге алғыс айтамыз.

Алушы соманы мүмкіндігінше тезірек төлеулеріңізді талап етіп отыр.

Мазалағанымыз үшін кешірім сұраймыз. Біз 15 қаңтардағы аудармаңыздың алынғанын қуаттаймыз.

Төлемнің кешіктірілгені үшін (төлемді кідірткеніміз үшін) кешірім сұраймыз.

Біздің өтінішіміздің тез орындалғаны үшін сізге алғыс айтамыз.

Жаңа нұсқаулықты Халық банкіне жолдауларыңызды ұсынамыз.

Халық банкі осы соманың төленуін талап етуде.

Олар құжатқа қол қойылуын талап етуде. Сондай-ақ олар бұл қаражатты мүмкіндігінше тез аударуларыңызды талап етіп отыр.

Бұл құжатты қол қоюға кеше жіберу керек еді.

Сіз фирмамен дереу байланыс жасауыңыз керек еді.

Олардың құжатты фирма басқарушысының атына жолдауының қажеті жоқ еді.

Валюталандырудың жақсы мерзімінде төлеңіз.

Біз валюталандырудың жақсы мерзімі туралы уағдаласамыз.

Банк аталмыш мәмілеге қатысты мүмкіндіктің бәрін жасайды.

Біз сіздің тілектеріңізге орай әрекет етуге тырысамыз.

Өкінішке қарай, сіздің банк берген қате нұсқаулар бізді … АҚШ доллары сомасында шығасыға ұшыратты.

Біз сізден өз кітаптарымыздан аталмыш соманы таба алмағанымызға назар аударуыңызды сұраймыз. Бұл орайда өз шотымыздың көшірмесін қоса тіркеп отырмыз және сіздердегі шотымызды … сомамен кредиттеп, бізге хабарлауыңызды сұраймыз.

Біз аудармаңыздың сомасын қайтаруды сұрап өз клиентімізге өтініш жасадық, бірақ ол бұл мәселе жөнінде жауап бермей, хатымызды өзімізге қайтарды.

Тауарды өтейтін құжаттарды қоса тіркеп отырмыз, бұл құжаттармен...

- біздің банкінің нұсқаулықтарына сәйкес;

- алынған нұсқаулықтарға орай;

- акцепт (ризалық);

- өтініш бланкін алу үшін әрекет етулеріңізді сұраймыз.

Біз сізге тапсырма бойынша төлемнің төленіп те қойғанын хабарлағымыз келеді.

Сізге нендей көмек көрсете алар екенмін?

Мен банкіде чек кітапшасын ашқым келеді.

Сіздің жеке басыңызды куәландыратын қайсыбір құжат көрсетуіңіз керек.

Мен чек кітапшасынан ақша алғым келеді.

Сіз чек бойынша өзіңізге қолма-қол ақша бергенін қалайсыз ба?

Ия, дәл солай. Мен мұны қалай етсем екен?

Мына жолға соманы санмен жазыңыз.

Сіз соманы жазбаша жазуыңыз керек.

Бұл үшінші жолға жазылады.

Соманың аяғынан “доллар” деген сөзге дейін сызық жүргізіңіз.

Соманы ешкім өзгерте алмауы үшін … арасын сызып тастаңыз.

Мен чекті дұрыс толтырдым ба?

Сіз күнін көрсетіп, оның (бланкінің) оң жақтағы төменгі бұрышына қол қоюды ұмытып кетіпсіз.

Осымен болды ма?

Күні көрсетілетін жерде айы жазбаша жазылады.

Жоғарғы оң жақ бұрышына күнін қойыңыз.

Бланкінің сыртқы бетіне қолыңызды қойыңыз.

Қызмет көрсету үшін төленетін алым қандай?

Қызмет көрсету үшін біз екі пайыз аламыз.

Мен чекті жоғалтып алдым, енді не істеймін?

Қанша жоғалттыңыз?

Сіз чектердің нөмірін білесіз бе? Чектің нөмірлерін айтыңыз.

Мен оларды жазып алғанмын.

Сіз чекті қайдан сатып алдыңыз?

Сіздің әлдебір куәлігіңіз бар ма?

Мынау бланкіні толтырып, барлық осы ақпаратты көрсетіңізші.

Сәлеметсіз бе! Менің шотқа ақша салғым келеді.

Жинақ (депозиттік) кітапшаңызды беріңізші.

Қанша сома салғыңыз келеді?

Бес мың теңге.

Менің шоттан ақша алуым қажет.

Қанша сома алғыңыз келеді?

Жүз доллар.

Бізде төлем теңгемен төленеді.

Мен қарсы емеспін.

Менің шотымда қанша ақша қалды?

Сіздің жинақ шотыңызда бес жүз теңге қалды.

Мен депозитке ақша салғым келеді. Мұны қалай ету керек?

Салым немесе депозит бланкісін толтырыңыз.

Сіздерде доллар айырбастау бағамы қандай?

Мен Ресей рублінің теңгеге қатысты бағамын білгім келеді?

Айырбастау бағамы бір доллар үшін 120 теңге.

Доллардың басқа валюталарға қатысты бағамы түсіп (өсіп) келеді.

Мен доллар сатып алғым келеді.

Сіз қанша доллар сатып алғыңыз келеді?

Екі жүз доллар, мүмкін болса, құны жүз долларлық екі купюр берсеңіз.

Міне ақшаңыз.

Рахмет.